تخت یا صندلی نادری
در مطلب پیشین به «تخت طاووسی» بهعنوان یکی از تختهای جواهر نشان سلطنتی در دوران قاجار اشاره کردیم که توسط استادکاران هنرمند آن زمان ساخته شد. همچنین بیان کردیم که بهزعم کارشناسان، تخت طاووسی یا «تخت خورشید» با تختی که نادرشاه افشار به همراه جواهرات کوه نور و دریای نور از نبرد هندوستان با خود به ایران آورد، متفاوت است و تخت طاووس نادر پس از مرگ وی توسط گردان غارتگر خراسان تخریب و به یغما برده شد. گنجینهی تختهای سلطنتی ایران
تخت منسوب به نادرشاه، در واقع در قرن ۱۷ میلادی برای شاهجهان، پادشاه گورکانی هند ساخته شده بود. شاهجهان از این تخت در بارگاه عمومیاش در پایتخت خود دهلی هند استفاده میکرد و الماس بسیار گران قیمت و استثنایی کوه نور در آن کار تعبیه شده بود. نادرشاه افشار در جریان لشگرکشی خود به هندوستان، «محمد شاه گورکانی» آخرین پادشاه امپراتوری مغول کبیر یا گورکانیان را در سال 1738 شکست میدهد و در سال 1739 با تخت طاووس و غنایم ارزشمند دیگری به سرزمین ایران بازمیگردد. آوازه و ارزش این تخت بهقدری زیاد بود که به همراه نامش، قدرت و اقتدار شاهنشاهی ایران را در جهان نشان میداد. هر چند در سال 1747 و در پی ناآرامیها و آشوبهای ایجاد شده به علت قتل نادر شاه افشار این تخت از بین رفت. اما پس از آن تخت فتحعلی شاه قاجار که به دست استادکاران هنرمند ایرانی ساخته شده بود با نام تخت طاووس نادری یا تخت [یا صندلی] نادری نیز خوانده میشد. گنجینهی تختهای سلطنتی ایران
اینچنین گفته شده که نمای زیبای تخت نادری چشم هر بینندهای را خیره میکند و از نظر شکل و ترکیب و تزئینات زیباتر از تخت طاووس است. در نمای پشت این تخت، طرح دو طاووس پرگشوده وجود دارد که شاید به همین علت آن را تخت طاووسی مینامیدند. پرهای زیبای این طاووسها با جواهراتی همچون: یاقوت، زمرد، مروارید، یاقوت کبود و سنگهای گرانبهای دیگری تزئین شده و پشت انداز آن با ترنج و جواهرات درشت و خوش رنگ آن را مجللتر نشان داده است. در دو طرف پشت انداز تخت مانند دم طاووس چتر زده و در بالا تاجی قرار دارد، نقش دو اژدهای پیچ خورده یا سمندر قرار دارد که دم آنها به شکل سر عقاب یا طوطی درآمده، و شبیه همین دو اژدها در دو طرف پله اول تخت نیز دیده میشد که در این جا دارای پا بود و به سطح و دیواره پله چسبیده بودند. در دیواره عمودی پله اول تخت، نقش شیری، برجسته کاری شده که بدن آن همچون پوست پلنگ خالدار و جواهر نشان شده است. در دو طرف تخت نیز در داخل ترنجهای اسلیمی مشبک، نقش دو طوطی میناکاری شده مشاهده میشود. تخت نادری قبلاً در کاخ موزه گلستان نگهداری میشد اما بعدها آن را به خزانه جواهرات سلطنتی بانک مرکزی منتقل کردند. نمونه جایگزین تخت نادری هم اکنون در کنار بدل تخت طاووسی در تالار سلام کاخ موزه گلستان نگهداری میشود.
نویسنده: اعظم داودی
