منبت کاری یعنی چه؟

منبت کاری یعنی کاری روی چوب . منبت کاری یک هنر و صنعت دست‌ساز است که طی آن، طراحی‌های تزئینی یا نقوش مختلف با استفاده از ابزارهای خاص مانند چاقوی منبت بر روی سطوح چوبی ایجاد می‌شوند.

در فرایند انواع منبت کاری، هنرمند با دقت و مهارت، لایه‌های مختلف چوب را تراشیده و تراش داده تا نقوش و طرح‌های مورد نظر را به وجود می‌آورد. این نقوش می‌توانند شامل گل‌ها، برگ‌ها، حیوانات، اشکال هندسی و یا هر طرح تزئینی دیگری باشند. منبت کاری همچنین به عنوان یکی از شاخه‌های مهم هنر جنگلی و هنرهای دستی سنتی شناخته می‌شود. این هنر در بسیاری از فرهنگ‌ها و تمدن‌های باستانی مانند چین، هند، ایران و اروپا مرسوم بوده است و هنوز هم به عنوان یک هنر زیبا و ارزشمند شناخته می‌شود.

طرح‌های اولیه در این هنر بیشتر نقوش گل و گیاه بوده، به همین دلیل این کار منبت نامیده می‌شود که به معنای محل رویش نبات یا گیاه است. در مطالب تاریخچه منبت در ایران، اصفهان و سبک‌ها و شیوه‌ی اجرای آن‌ها به‌طور مفصل درباره‌ی هنر منبت صحبت کردیم، در این مطلب به طور خاص به هنر منبت‌کاری روی مبلمان می‌پردازیم.

هنر منبت‌کاری در مبلمان

منبت‌کاری روی چوب بیشتر در مبلمان سلطنتی و کلاسیک کاربرد دارد. تنوع سرویس مبلمان در دنیای امروزی بسیار زیاد است، اما مبلمان ایران از نظر دسته‌بندی به سه دسته راحتی، استیل و نیمه استیل یا همان مبل کلاسیک تقسیم می‌شوند. مبل‌های دسته منبتی یا مبل‌های دسته منبت عموماً در دسته مبلمان استیل و نیمه استیل یا همان کلاسیک قرار می‌گیرند و در مبلمان اداری مدرن کاربرد ندارند. در دوره قاجار مبل‌های دسته منبتی وارد خانه‌های ایرانی شدند و رفته رفته به محبوبیت این نوع مبل‌ها اضافه شد، به گونه‌ای که هم‌ اکنون بیشتر خانواده‌های ایرانی از این مبلمان استفاده می‌کنند.

مبل‌ منبت‌کاری شده در جهان نیز شهرت دارند. در زمان‌های اولیه ساخت این نمونه از مبل‌ها در ایران زمین از طرح‌های سنتی ایرانی که با دست روی دسته‌ها حکاکی می‌شد استفاده می‌شد اما با گذشت زمان و ورود طرح‌های غربی به کشور، طرح روی دسته‌ها و پایه‌ها دچار تغییراتی شد. امروزه برای ساخت مبلمان منبتی از طرح‌های متنوعی بهره می‌برند اما دیگر طرح‌های ظریف منبت مختص به دسته‌ها و پایه‌های صندلی‌ها نیست بلکه از آن‌ها در پایه میزها نیز استفاده می‌شود. در حال حاضر در پروسه تولید مبلمان منبت، ابزارهای مختلف برقی و دستی به کار گرفته می‌شوند.

در زمان تولید مبل‌های راحتی از پارچه و الیاف بیشتری استفاده می‌شود به همین دلیل این نوع مبلمان نسبت به مبلمان استیل ارزان‌تر هستند و مبل‌های استیل به علت ظریف‌کاری بیشتر از قیمت بالاتری برخوردارند. با توجه به دلایل گفته شده مبل‌های دسته منبت از مبل‌های نیمه استیل و استیل معمولی در بازار مبلمان گران‌تر عرضه می‌شوند. بی شک دلیل این گرانی، کیفیت مطلوب و بالای مواد اولیه استفاده شده در این محصولات و منبت‌کاری زیبایی است که روی دسته این نوع مبلمان پیاده شده است. این هنر ظریف به مبلمان استیل و نیمه استیل روح می‌بخشد و سبب گرایش مردم به این‌گونه مبلمان می‌شود.

شیوه‌های اجرای سبک‌های منبت‌کاری

در زمان تولید مبل‌های دسته منبتی از چوب‌های بسیار با کیفیت استفاده می‌شود زیرا زمانی که این سرویس مبلمان در پروسه تولید قرار می‌گیرد، به دلیل ظریف‌کاری‌های بسیاری که بر روی دسته و پایه‌های مبل صورت می‌گیرد، احتمال شکستن چوب آن‌ها وجود دارد، به همین علت در ساخت مبلمان دسته منبت مانند مبلمان سلطنتی از چوبی که توان تحمل ضربات متعدد را دارد و از انعطاف‌پذیری خاصی برخوردار است، استفاده می‌شود.

در مبل‌های دسته منبت استیل و یا کلاسیک نسبت به مبل‌های راحتی از کلاف بیشتری در زمان تولید استفاده می‌شود و به دلیل ریزه‌کاری‌های بسیار در دسته منبت این نوع مبل‌ها، تولیدکنندگان مبلمان ریسک نمی‌کنند و چوب‌های مرغوبی در تولید این دسته‌های سنتی به کار می‌برند. پشت صندلی و پایه‌های مبل منبت‌کاری شده از مبل‌های راحتی بلندتر و صاف‌تر طراحی می‌شود. در مبلمان دسته منبتی چوب نسبت به سایر اجزای سازنده مبل جلوه بیشتری دارد چرا که اسکلت اصلی مبل‌های دسته منبتی از چوب است اما در مبلمان راحتی پارچه بیشتر جلوه‌گری می‌کند.

پایه‌های مبل‌های با کیفیت دسته منبت لق نمی‌زند و پارچه این نوع مبل‌ها در زمان نشستن جیرجیر نمی‌کند. پارچه‌ی مورد استفاده در مبل‌های دسته منبتی معمولا هارمونی مناسبی با دسته‌های منبت‌کاری شده مبل دارد، هم‌خوانی رنگ و جنس پارچه مبل با دسته‌ها و پایه‌های منبت‌کاری شده زیبایی مبلمان منبتی را تکمیل می‌کند.

در نهایت، مبل‌های دسته منبتی نه تنها در ایران بلکه در جهان از محبوبیت زیادی برخوردارند، از این رو استادکاران هنرمند این نوع مبلمان در تلاش‌اند تا با به ‌کارگیری طرح‌های امروزی منبت در دسته‌ها و پایه‌ها، مبلمان مشتری‌پسندتری به بازار ارائه دهند.